ÇÖREKOTU (NIGELLA SATIVA) NEDİR?
Çörek otu yüzyıllardır birçok rahatsızlığı tedavi etmek için ve tatlandırıcı ve koku maddesi olarak kullanılmaktadır. Çörek otunun farmakolojik etkileri yapılan çeşitli bilimsel çalışmalar sonucunda ortaya konmuş; ayrıca son yıllarda çörek otunun etken maddesi olan timokinonun antikarsinojenik etkilere sahip olduğu da tespit edilmiştir.
Çörek otu hem ülkemizde hem de Ortadoğu bölgesinde alternatif tıbbın en sevilen malzemelerinden biri haline gelmiştir. Yunan hekim ve farmakolog Pedanius Dioscorides, çörek otunun analjezik ve antihelmintik etkilere sahip olduğunu kaydetmiştir. Hipokrat, karaciğer hastalıkları ve sindirim sistemi ile ilgili çeşitli şikayetler için çörek otu kullanılmasını önermiştir. İbn-i Sina'nın ünlü kitabı Kanun’da çörek otunun metabolizmayı uyarıcı ve yorgunluğu giderici etkileri vurgulanmaktadır. Çörek otunun çeşitli özellikleri dini tartışmalara da konu olmuştur. Hz. Muhammed (s.a.v.), "Çörek otu kullanın, ölümden başka her şeye şifadır" buyurmuştur.
Günümüzde modern tıp da çeşitli hastalıkların tedavisinde çörek otunun etkilerinden faydalanma yoluna başvurmaktadır. Çörek otunun ne şekilde kullanıldığı, etkinliği açısından oldukça önemlidir. Çörek otu ve çörek otu yağı alternatif tıpta son derece önemli kaynaklardır. Çörek otu, çeşitli hastalıkların iyileştirilmesinde ve önlenmesinde etkili bir madde olarak ün kazanmıştır.21
Nigella (nigella sativa l.), Ranunculaceae familyasına ait tek yıllık bir bitkidir. Bir Akdeniz bitkisi olmasına rağmen Avrupa ve Asya'nın birçok ülkesinde de yetiştirilmektedir1. Nigella sativanın antiinflamatuar, antihiperlipidemik, antimikrobiyal, antikanser, antioksidan, antidiyabetik, antihipertansif etkileri; üreme, sindirim, bağışıklık sistemi üzerinde etkileri ve antikonvülsan ve analjezik aktivite gibi merkezi sinir sistemi etkileri gibi birçok fonksiyonel etkisi vardır.
Türkiye'de yetiştirilen nigella sativa üzerinde yapılan araştırmalar, nigella sativa tohumlarında aşağıdaki etken maddelerin bulunduğunu göstermiştir. Nigella sativa iki tip yağ içermektedir: uçucu yağ ve sabit yağ. Esansiyel yağ (%0,59), lipit fraksiyonu (%37,00), ham protein (%22,10), vitaminler (3358 μg/100g), mineral elementler (10922,03 μg/g), lif (%4,20) ve toplam karbonhidrat (%31,30) ). Esansiyel yağ, p-simen (%26,01), timokinon (%21,09), α-tujen (%9,92), timol (%8,42) ve γ-terpinen (%5,16) içerir. Sabit yağ, linoleik asit, oleik asit, palmitik asit, glutamik asit ve lösin içerir. Nigella sativa tohumları zengin bir niasin kaynağıdır (2323 μg/100 g). Ayrıca kalsiyum, potasyum ve fosfor içermektedir.2
1998 yılında yapılan araştırmalar, nigella sativanın proteinler, yağlar, diyet lifi, demir, çinko, fosfor, kalsiyum, tiamin, siyanin, folik asit, izokinolin alkaloitleri, nigelin ve nigelinin içerdiğini göstermiştir.3 Nigella sativa tohumlarının diğer bileşenleri ise saponinler, flavonoidler, alkaloitler vb.dir(4,5,6). Timokinon, çörek otu esansiyel yağının (%0,5 ila %1,5) ana bileşenidir. Ayrıca p-cymen, α-thujene, α-pinene vb. de bulunmuştur.(7,8,9,10,11). Esansiyel yağın antimikrobiyal aktivitesi kanıtlanmıştır.(12,13,8,15) Nigella sativadaki lipit miktarı %35'e kadar olup, başlıca yağ asitleri linoleik, oleik ve palmitik asitlerdir.(16,17,18,19) Nigella sativa, ham maddenin farmasötik ve fonksiyonel potansiyelini tanımlayan yüksek düzeyde fenolik bileşikler içerir.(20) Tohumlar %27'ye kadar protein, yaklaşık %20 selüloz ve diğer maddeler barındırmaktadır.(16,22). Çörek otu soğuk algınlığı, öksürük ve bronkospazmda uçucu yağ olarak kullanılabilir.
Referanslar:
1. Saleh, F.A., El-Darra, N., Raafat, K., & El Ghazzawi, I. (2018). Phytochemical Analysis of Nigella sativa L. Utilizing GC-MS Exploring its Antimicrobial Effects against Multidrug-Resistant Bacteria. Pharmacognosy Journal, 10(1), 99-105.
2. Hafize, F., Stanko, S., Aura, D., Hulya, D., Iordanka, A., Albena, S., & Sezai, E. (2019). Phytochemical composition of Nigella sativa (Nigella sativa L.) seeds from Turkey as an unconventional source for the food industry. Agrofood Istanbul.
3. Takruri, H.R., & Dameh, M.A. (1998). Study of the nutritional value of Nigella sativa seeds (Nigella sativa L.). Journal of the Science of Food and Agriculture, 76, 404-410.
4. Sharma, N., Ahirwar, D., & Jhade, D. (2009). Medicinal and phamacological potential of Nigella sativa: A review . Ethno-botany Review, 13, 946-955.
5. Randhawa, M.A., & Alghamdi, M.S. (2011). Anticancer activity of Nigella sativa (black seed)-A review. The American Journal of Chinese Medicine, 39(6), 1075-1091.
6. Mendi, A. (2018). Nigella sativa oil could induce osteogenic differentiation of dental pulp mesenchymal stem cells: clinical nutrition for dentistry. FOOD and HEALTH, 4(1), 19-24. doi: 10.3153/JFHS18003, E-ISSN: 2602-2834.
7. Akram, K.M. (1999). Chemical composition and medical properties of Nigella sativa Linn. Inflammopharmacology, 7, 15-35.
8. Damianova, S., Bardarov, V., Stoyanova, A., Georgiev, E., & Miziiski, F. (2003). Essential oil of Nigella sativa L. from Bulgaria, Scientific Works of the University of Food Technologies, 379-382.
9. Mozaffari, F.S., Ghorbanli, M., Babai, A., & Sepehr, M. (2000). The effect of water stress on the seed oil of Nigella sativa L. Journal of Essential Oil Research, 12, 36-38.
10. Stoyanova A., Georgiev, E., Wajs, A., & Kalemba, D. (2003). A comparative investigation on the composition of the volatiles from seeds of Nigella sativa L. from Bulgaria, Journal of Essential Oil Bearing Plants. 6(3), 207-209.
11. Kaskoos, R. (2011). Fatty acid composition of Nigella sativa oil from Iraq. Research Journal of Medicinal Plants, 5(1), 85-89.
12. Bоurrel, C., Vilarem, G., Michel, G., & Gaset, A. (1995a). Etude des proprietes bacteriostatiques et fongistatique en milieu solide de 24 huiles essentielles prealabeement analysees, Rivista italiana EPPOS, 16, 3-12.
13. Bоurrel, C., Dargent, R., Vilarem, G., & Gaset, A. (1995b). Analyse chimique et properietes fongistatiques de quelques huiles essentielles en milieu liquide. Effets sur la morphodenes hyphale, Rivista italiana EPPOS, 17, 31-42.
14. Babayand, V.K., Koottungalg, D., & Halaby, G.A. (2006). Proximate analysis, fatty acid and amino acid composition of Nigella sativa L. seeds. Journal of Food Science, 43(4), 1314-1315.
15. Abdel-Aal, E.S.M., & Attia, R.S. (1993). Characterization of Nigella sativa (Nigella sativa) seeds. 2-Proteins. Alexandria Science Exchange, 14, 483-496.
16. Atta, M.B. (2003). Some characteristics of nigella (Nigella sativa L.) seed cultivated in Egypt and its lipid profile. Food Chemistry, 83, 63-68.
17. Perifanova-Nemska M., Zlatanov, M., & Miziiski, F. (2002). Lipid composition of Nigella sativa L. seed oil, Bulgarian Journal of Agricultural Science, 8, 67-70.
18. Ustun, G., Kent, L., Cekin, N., & Clvelekoglu, H. (1990). Investigation of the technological properties of Nigella sativa (Black cumin) seed oil. Journal of American Oil Chemists Society, 67, 958-960.
19. Khan, M.A., Chen, H.C., Tania, M., & Zhang, D.Z. (2011). Anticancer activities of Nigella sativa (Black Cumin). African Journal of Traditional, Complementary and Alternative Medicines, 8(5), 226-32.
20. Al-Gaby, A.M.A. (1998). Amino acid composition and biological effects of supplementing broad bean and corn proteins with Nigella sativa (black cumin) cake protein. Nahrung, 42, 290-294.
21. Mukadder G. (2012). Kutsal Tohum (Nigella Sativa): Çörek Otunun İyileştirici Etkisine İlişkin Bazı Bilgiler. Lokman Hekim Journal, 2 (1): 43-46.